دستگاه سی پپ CPAP ( یا فشار پیوندی مثبت پیوسته ) نوعی از درمان است که فشار هوای خفیف را به راه هوایی بالایی بیمار منتقل می کند تا راه های هوایی خود را باز نگه دارد تا بیماران بتوانند در حالی که به خواب می روند، به طور طبیعی نفس بکشند یا به عبارت دیگر موجب رفع گرفتگی عمل تنفس می شود. دستگاه کمک تنفسی سی پپ CPAP می تواند برای درمان مشکلات تنفسی مانند آپنه انسدادی خواب و خروپف مزمن استفاده شود.
این دستگاه فشار هوای خفیف را وارد ریه بیماری می‌کند و راههای تنفس بیمار را باز نگه می‌دارد تا بیمار به خوبی بتواند نفس بکشد. در واقع می‌توان گفت وظیفه اصلی این دستگاه رفع گرفتگی تنفسی است. این دستگاه معمولا برای افرادی توصیه می‌شود که در هنگام خواب خر و پف می‌کنند و یا به بیماریهای انسداد دستگاه ریوی مبتلا هستند.
استفاده از این دستگاه موثریرین روش غیرتهاجمی برای رفع مشکلات ریوی است. این دستگاه دارای یک لوله خرطومی مانند است که بر سر آن ماسکلی قرار گرفته است. این لوله به دستگاهی متصل است که فشار هوا را برای ورود به ریه بالا می‌برد. سپس ماسک بر روی دهان و بینی بیمار قرار می‌گیرد تا هوا با فشار وارد ریه‌اش شود. در نتیجه فرد می‌تواند به راحتی نفس بکشد.
این دستگاه دارای انواع متفاوتی است که هر یک دارای ویژگی خاصی هستند. انواع این دستگاه به شرح زیرند:
ماهیت غیر تهاجمی سی پپ CPAP آن را به یک فرم ایمن درمان برای آپنه انسدادی خواب تبدیل می کند. جریان اضافی هوا می تواند منجر به خشک شدن بینی و گلو، آبریزش بینی، گرفتگی بینی یا عطسه شود، اما شرکت های سازنده این دستگاه با تعبیه مرطوب کننده ها ( Humidifier ) توانسته اند این مشکل را نیز به راحتی برطرف کنند.
شایع ترین مشکل با سی پپ CPAP این است که مردم از دستگاه هر شب استفاده نمی کنند. یا در طول شب ماسک را از صورت خود جدا می کنند حتی یک شب عدم استفاده از دستگاه می تواند روز بعد شما را خواب آلود کند.
استفاده صحیح از دستگاه سی پپ CPAP می تواند دنیای شما را متفاوت کند به طوری که شما هر روز احساس انرژی بیشتر ، خلق و خوی بهتر داشته باشید و در نهایت سلامت کلی به شما هدیه دهد.
گاهی عدم شناخت کافی این دستگاه سبب می‌شود نتوانیم به درستی از این دستگاه استفاده کنیم و همین امر بر اثربخشی این دستگاه اثر می‌گذارد. از مشکلات رایج در استفاده از سی پپ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اگر می‌خواهید از این دستگاه به خوبی استفاده کنید و از اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی بهره مند شوید به موارد زیر توجه داشته باشید:
برای نظافت این دستگاه، آن را از پریز برق جدا کنید و سپس با استفاده از یک دستمال خشک و کمی الکل یا ماده ضد عفونی کننده دستگاه را تمیز کنید و اجازه دهید دستگاه به خوبی خشک شود.
فیتلر هوا را هر ده روز یکبار جدا کنید و با آب معمولی بشویید، پس از خشک شدن از آن استفاده کنید. هفته‌ای یکبار خرطومی و ماسک را جدا کنید و در محلول آب گرم و مایع تمیز کننده قرار دهید و سپس اجازه دهید خشک شود. این موارد به شما کمک می‌کنند بیشترین بهره را از این دستگاه ببرید.
تصمیم برای شروع درمان با دستگاه سی پپ cpap براساس شرایط بالینی بیمار است. در واقع سی پپ cpap می تواند در بیماران نارسایی تنفس هیپوکسیمیک بسیار کمک کننده باشد.
کرایتریای مشخص برای شروع درمان با دستگاه کمک تنفسی سی پپ cpap در این بیماران نداریم. اگر بیماری در شرایط حاد دچار هیپوکسمی شده و هنوز هایپرکربی ایجاد نشده و هیپوکسی با اکسیژن اصلاح نمی شود و افت ساچوریشن مربوط به حوادث عروقی نباشد، سی پپ cpapمورد استفاده دارد. البته باید بیمار هنوز اندیکاسیون انتوباسیون را نداشته باشد و خودبخود قادر به تنفس باشد و بتواند راه هوایی را حمایت کند و کار تنفسی لازم را تامین کند.
در مورد آپنه انسدادی خواب سی پپ cpap با باز نگاه داشتن راههای تنفسی و حمایت تنفسی اثر خود را اعمال می کند.
در مورد بیماران ادم ریوی ناشی از HF که هایپرکاربی نداشته باشند. سی پپ CPAP با راندن مایعات از داخل آلوئولها و بهبود recruitment آن ها باعث بهبود اکسیژناسیون و اصلاح تبادلات گاز می شود و بسیار کمک کننده است.
از مهم ترین قسمت های دستگاه تنفسی ریه‌ها هستند که وظیفه تبادل گازهای تنفسی برای تامین اکسیژن مورد نیاز اندام های مختلف بدن را بر عهده دارد. بیماری های مربوط به ریه به صورت سالانه افراد زیادی را مبتلا می کند و به این ترتیب، سطح عملکرد روزانه فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. میزان اختلال تنفسی در یک بیماری ریوی به عوامل مختلفی مانند نوع بیماری و یا میزان آسیبی که به ریه های فرد وارد شده بستگی دارد. میلیونها نفر از مردم دنیا از بیماری های تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن، فیبروز سیستیک و آمفیزم و سایر بیماری های مربوط به دستگاه تنفسی رنج می‌برند. برای رساندن دارو به بافت های آسیب دیده ریه از دستگاهی به نام نبولایزر استفاده می شود.
دستگاه نبولایزر در دو اندازه کوچک که قابل حمل بوده و بزرگ که قابلیت اتصال به پریز برق را دارد طراحی شده است. هر دو مدل این دستگاه دارای یک پایه هستند که کمپرسور هوا را نگه می دارد. همچنین دارای یک محفظه برای محلول دارو و یک لوله که کمپرسور هوا را به محفظه هوا وصل می کند، می باشند. بالای محفظه دارو، یک دهانگیر یا ماسک قرار دارد که برای انتقال ذرات دارو به سیستم تنفسی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد.قیمت دستگاه نبولایزر به مدل های مختلف آن بستگی دارد.
دستگاه های نبولایزر خانگی و بیمارستانی به صورت پرتابل قابل حمل و ثابت مورد استفاده قرار می گیرند و بنا به تکنولوژی مورد استفاده در تبدیل دارو به حالت بخار به 3 دسته کلی تقسیم می شوند:
در ادامه به بررسی هر یک از انواع دستگاه نبولایزر می پردازیم.
جت نبولایزر ها که به آنها دستگاه نبولایزر پنوماتیک، ریزپاش جت، نبولایزر کمپرسوری و دستگاه نبولایزر جت نیز می گویند، اولین نوع ساخته شده از دستگاه نبولایزر می باشد و دارو هایی که به صورت مایع هستند را با استفاده از یک کمپرسور از پیستون و لوله عبور می دهد تا به حالت بخار تبدیل شوند. نبولایزر های پنوماتیک به صورت گسترده در مراکز درمانی استفاده می شوند و برای تاثیر دارو های مورد استفاده بر ریه ها، دارو باید به اندازه حدودی 5 تا 10 میکرون کوچک شود. در ضمن نبولایزر های کمپرسوری برای دارو رسانی از فشار هوای فشرده استفاده می کنند و سر و صدای چندانی ندارند.
مش نبولایزر ها که به آنها نبولایزر مش و ریزپاش مش نیز می گویند، برای تبدیل دارو به حالت بخار و دارو رسانی از میکرو پمپ استفاده می کنند، فاقد مخزن بوده و دارای صفحه ای با سوراخ های کوچک برای ریز کردن دارو می باشند، منبع تغذیه در مش نبولایزر ها، باتری می باشد و در منزل، بیمارستان ها و مسافرت ها برای تمام سنین مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین برای اثر بخشی دارو بر برونشیول لازم است دارو ها در حدود 2 تا 6 میکرون ریز شوند.
دستگاه نبولایزر اولتراسونیک که به آن ریزپاش اولتراسونیک نیز می گویند، برای تبدیل دارو به حالت بخار از ارتعاش دارای فرکانس بالا استفاده می کند و نحوه عملکرد آن به گونه ای است که داروی مورد نظر بر روی صفحه اولتراسونیکی که تحت ارتعاش با فرکانس بالا می باشد، قرار می گیرد و به ذره های بسیار ریز تقسیم می شوند. دستگاه نبولایزر اولتراسونیک به صورت گسترده در منزل و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرد و دارو رسانی در آن نسبت به دستگاه نبولایزر پنوماتیک با سرعت بالاتری انجام می گیرد و فاقد سر و صدا می باشد. میزان ریز شدن دارو در دستگاه نبولایزر به نوع دارو و قسمتی که باید تاثیر بگذارند بستگی دارد و جهت اثر بخشی دارو بر آلوئول ها (alveolus) باید در حدود 0.5 تا 2 میکرون کوچک شوند.
با استفاده از دستگاه نبولایزر، آب به ذرات ریز تبدیل می شود. انجام این فرایند با استفاده از اکسیژن یا هوای فشرده شده ای که توسط یک سیلندر یا پمپ برای کمپرس کردن هوا در داخل دستگاه تعبیه شده، صورت می گیرد. گاز ایجاد شده از راه یک روزنه خارج شده که از قسمت بالای لوله نازک حاوی دارو عبور می کند. با استفاده از حرکت هوای فشرده شده، دارو از دیواره مویین محفظه به بالا کشیده می شود و از قسمت انتهایی، نبولایزر می گردد. این ذرات با عبور از بخش جداسازی هوای دم و بازدم به بیمار انتقال داده می شود.
هردو این دستگاه‌ها داروها را به ریه‌های شما می‌فرستند و جوانب مثبت و منفی دارند:
استفاده از انواع دستگاه نوبولایزر معمولا برای کودکان خردسال آسان‌تر است، زیرا تنها کاری که باید انجام دهند آن است که ماسک را بر روی دهان قرار دهند ، تنفس طبیعی است ، در نبولایزر ارسال دارو مدت زمان بیشتری طول می‌کشد. مثلا حداقل ۵ یا ۱۰ دقیقه و حتی در نبولایزرهای قابل حمل می‌توانند بیشتر طول بکشد. البته، برخی افراد نبولایزرها را ترجیح می‌دهند، زیرا می‌توانند غبار دارو را ببینند و احساس کنند.
اینهالرها اغلب ارزانتر هستند و عوارض جانبی کمتری نسبت به نبولایزرها دارند، می‌توانید این دستگاه‌ها را در جیب یا کیف خود حمل کنید، البته استفاده از دستگاه استنشاقی (این هالر) سخت‌تر است.
قبل از شروع ، باید این موارد را جمع آوری کنید:
سپس این مراحل را دنبال کنید:
تمیز کردن و ضد عفونی کردن تجهیزات نبولایزر برای جلوگیری از عفونت بسیار مهم است، آن را در محلی دور از دود، گرد و غبار و پنجره‌های باز تمیز کنید.
برای تمیز کردن انواع دستگاه نبولایزر این دستورالعمل‌ها را دنبال کنید:
بعد از هر استفاده، مخزن نبولایزر را کاملاً با آب گرم بشویید، آب اضافی آن را بریزید و بگذارید در هوای آزاد خشک شود، در پایان هر بار استفاده، لیوان و ماسک یا دهان را در آب گرم با یک ماده شوینده ملایم بشویید، بگذارید در هوا خشک شود، نیازی به تمیز کردن لوله‌های کمپرسور نیست.
هر سه روز، بعد از شستن تجهیزات، آن را با محلول سرکه و آب یا محلول ضد عفونی کننده ضد عفونی کنید. برای تهیه محلول سرکه، یک فنجان سرکه سفید را با ۱ لیوان آب مخلوط کنید. تجهیزات را به مدت ۲۰ دقیقه خیس کنید و آن را به خوبی زیر یک جریان ثابت آب بشویید. آب اضافی را از بین ببرید و بگذارید روی حوله کاغذی تا خشک شود، به یاد داشته باشید قبل از اینکه آن را در یک کیسه پلاستیکی قرار دهید، مطمئن شوید کاملاً خشک است.
هنگامی که از نبولایزر خود استفاده نمی‌کنید، کمپرسور را با یک پارچه تمیز بپوشانید. در صورت لزوم آن را با یک پارچه تمیز و مرطوب پاک کنید، ضمنا کمپرسور هوا چه در هنگام استفاده و چه در زمانی که از آن استفاده نمی‌کنید را روی زمین قرار ندهید.
داروها را در جای خشک و خنک نگهداری کنید و حتما شرایط نگهداری از دارو را مد نظر قرار دهید، بعضی از آنها باید در یخچال نگهداری شوند و برخی دیگر باید از نور دور باشند و آنها را قبل از مصرف بازدید نماید، اگر رنگ و یا بلورهای تشکیل شده تغییر کرده‌اند، از آن استفاده نکنید.
نکات مربوط به انتخاب دستگاه نبولایزر مناسب
برای خرید دستگاه ریزپاش دارو لازم است دستگاه نبولایزر متناسب با شرایط بیمار و داروی مصرفی انتخاب شود، همچنین به محل مورد استفاده توجه شده و در صورتی که قصد استفاده از دستگاه نبولایزر در مسافرت، مهمانی و محیط خارج از منزل را دارید بهتر است دستگاه نبولایزر پرتابل که قابل جا بجایی است خریداری شود.
دستگاه نبولایزر در اندازه های مختلف و با طرح های متنوعی ساخته می شود، از این رو هر شخص می تواند متناسب با سلیقه شخصی خود انتخاب داشته باشد. در ضمن نبولایزر های اولتراسونیک نسبت به جت نبولایزر ها با سرعت بالاتری عمل می کنند و اگر سرعت برای فرد اولویت داشته باشد، پیشنهاد می شود نبولایزر اولتراسونیکی خریداری شود.
نوع دستگاه نبولایزر، منبع تغذیه و کاربری آن از موارد مهمی می باشد که لازم است به آن توجه شود. همچنین بررسی شرکت سازنده، وجود ضمانت و خدمات پس از فروش باید در نظر گرفته شود.