معرفی دستگاه نبولایزر
از مهم ترین قسمت های دستگاه تنفسی ریه‌ها هستند که وظیفه تبادل گازهای تنفسی برای تامین اکسیژن مورد نیاز اندام های مختلف بدن را بر عهده دارد. بیماری های مربوط به ریه به صورت سالانه افراد زیادی را مبتلا می کند و به این ترتیب، سطح عملکرد روزانه فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. میزان اختلال تنفسی در یک بیماری ریوی به عوامل مختلفی مانند نوع بیماری و یا میزان آسیبی که به ریه های فرد وارد شده بستگی دارد. میلیونها نفر از مردم دنیا از بیماری های تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن، فیبروز سیستیک و آمفیزم و سایر بیماری های مربوط به دستگاه تنفسی رنج می‌برند. برای رساندن دارو به بافت های آسیب دیده ریه از دستگاهی به نام نبولایزر استفاده می شود.
مشخصات دستگاه نبولایزر
دستگاه نبولایزر در دو اندازه کوچک که قابل حمل بوده و بزرگ که قابلیت اتصال به پریز برق را دارد طراحی شده است. هر دو مدل این دستگاه دارای یک پایه هستند که کمپرسور هوا را نگه می دارد. همچنین دارای یک محفظه برای محلول دارو و یک لوله که کمپرسور هوا را به محفظه هوا وصل می کند، می باشند. بالای محفظه دارو، یک دهانگیر یا ماسک قرار دارد که برای انتقال ذرات دارو به سیستم تنفسی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد.قیمت دستگاه نبولایزر به مدل های مختلف آن بستگی دارد.
انواع دستگاه نبولایزر
دستگاه های نبولایزر خانگی و بیمارستانی به صورت پرتابل قابل حمل و ثابت مورد استفاده قرار می گیرند و بنا به تکنولوژی مورد استفاده در تبدیل دارو به حالت بخار به 3 دسته کلی تقسیم می شوند:
- دستگاه جت نبولایزر یا نبولایزر پنوماتیک (Jet Nebulizer)
- دستگاه نبولایزر اولتراسونیک (Ultrasonic Nebulizer)
- دستگاه مش نبولایزر (Mesh Nebulizer)
در ادامه به بررسی هر یک از انواع دستگاه نبولایزر می پردازیم.
جت نبولایزر یا نبولایزر پنوماتیک
جت نبولایزر ها که به آنها دستگاه نبولایزر پنوماتیک، ریزپاش جت، نبولایزر کمپرسوری و دستگاه نبولایزر جت نیز می گویند، اولین نوع ساخته شده از دستگاه نبولایزر می باشد و دارو هایی که به صورت مایع هستند را با استفاده از یک کمپرسور از پیستون و لوله عبور می دهد تا به حالت بخار تبدیل شوند. نبولایزر های پنوماتیک به صورت گسترده در مراکز درمانی استفاده می شوند و برای تاثیر دارو های مورد استفاده بر ریه ها، دارو باید به اندازه حدودی 5 تا 10 میکرون کوچک شود. در ضمن نبولایزر های کمپرسوری برای دارو رسانی از فشار هوای فشرده استفاده می کنند و سر و صدای چندانی ندارند.
مش نبولایزر
مش نبولایزر ها که به آنها نبولایزر مش و ریزپاش مش نیز می گویند، برای تبدیل دارو به حالت بخار و دارو رسانی از میکرو پمپ استفاده می کنند، فاقد مخزن بوده و دارای صفحه ای با سوراخ های کوچک برای ریز کردن دارو می باشند، منبع تغذیه در مش نبولایزر ها، باتری می باشد و در منزل، بیمارستان ها و مسافرت ها برای تمام سنین مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین برای اثر بخشی دارو بر برونشیول لازم است دارو ها در حدود 2 تا 6 میکرون ریز شوند.
نبولایزر اولتراسونیک
دستگاه نبولایزر اولتراسونیک که به آن ریزپاش اولتراسونیک نیز می گویند، برای تبدیل دارو به حالت بخار از ارتعاش دارای فرکانس بالا استفاده می کند و نحوه عملکرد آن به گونه ای است که داروی مورد نظر بر روی صفحه اولتراسونیکی که تحت ارتعاش با فرکانس بالا می باشد، قرار می گیرد و به ذره های بسیار ریز تقسیم می شوند. دستگاه نبولایزر اولتراسونیک به صورت گسترده در منزل و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرد و دارو رسانی در آن نسبت به دستگاه نبولایزر پنوماتیک با سرعت بالاتری انجام می گیرد و فاقد سر و صدا می باشد. میزان ریز شدن دارو در دستگاه نبولایزر به نوع دارو و قسمتی که باید تاثیر بگذارند بستگی دارد و جهت اثر بخشی دارو بر آلوئول ها (alveolus) باید در حدود 0.5 تا 2 میکرون کوچک شوند.
نحوه عملکرد دستگاه نبولایزر
با استفاده از دستگاه نبولایزر، آب به ذرات ریز تبدیل می شود. انجام این فرایند با استفاده از اکسیژن یا هوای فشرده شده ای که توسط یک سیلندر یا پمپ برای کمپرس کردن هوا در داخل دستگاه تعبیه شده، صورت می گیرد. گاز ایجاد شده از راه یک روزنه خارج شده که از قسمت بالای لوله نازک حاوی دارو عبور می کند. با استفاده از حرکت هوای فشرده شده، دارو از دیواره مویین محفظه به بالا کشیده می شود و از قسمت انتهایی، نبولایزر می گردد. این ذرات با عبور از بخش جداسازی هوای دم و بازدم به بیمار انتقال داده می شود.
فرق نبولایزرها و اینهالر
هردو این دستگاه‌ها داروها را به ریه‌های شما می‌فرستند و جوانب مثبت و منفی دارند:
استفاده از انواع دستگاه نوبولایزر معمولا برای کودکان خردسال آسان‌تر است، زیرا تنها کاری که باید انجام دهند آن است که ماسک را بر روی دهان قرار دهند ، تنفس طبیعی است ، در نبولایزر ارسال دارو مدت زمان بیشتری طول می‌کشد. مثلا حداقل ۵ یا ۱۰ دقیقه و حتی در نبولایزرهای قابل حمل می‌توانند بیشتر طول بکشد. البته، برخی افراد نبولایزرها را ترجیح می‌دهند، زیرا می‌توانند غبار دارو را ببینند و احساس کنند.
اینهالرها اغلب ارزانتر هستند و عوارض جانبی کمتری نسبت به نبولایزرها دارند، می‌توانید این دستگاه‌ها را در جیب یا کیف خود حمل کنید، البته استفاده از دستگاه استنشاقی (این هالر) سخت‌تر است.
چگونه می‌توانم از نبولایزر استفاده کنم؟
قبل از شروع ، باید این موارد را جمع آوری کنید:
- کمپرسور هوا یا نبولایزر
- مخزن دارور نبولایزر
- ماسک مخصوص دهان یا بینی
- دارو
- لوله‌های کمپرسور
سپس این مراحل را دنبال کنید:
- ابتدا نبولایزر را روی یک سطح صاف و محکم قرار دهید و آن را به یک پریز برق (سه قلو) وصل کنید.
- دستان خود را با آب و صابون بشویید و آنها را کاملاً خشک کنید.
- دوز مورد نیاز و تجویز شده از دارو را جدا کنید.
- داروها را داخل مخزن نبولایزر بریزید.
- ماسک را آماده کنید.
- لوله را به کمپرسور آئروسل و مخزن کوچک نبولایزر وصل کنید.
- نبولایزر را روشن کنید تا مطمئن شوید، همانطور که باید کار می‌کند ( باید یک غبار نوری را ببینید که از پشت لوله در می‌آید).
- مستقیم روی یک صندلی راحت بنشینید و دارو را استنشاق کنید، اگر درمان برای فرزند شما انجام می‌پذیرد، می‌توانید فرزند را روی پاهای خود بنشانید و ماسک را روی صورتش قرار دهید و مطمئن باشید که راحت و ایمن است. اگر از ماسک مخصوص دهان استفاده می‌کنید، آن را بین دندان‌های فرزندتان قرار دهید و لب‌های آن را دور آن ببندید.
- نفس‌های آهسته و عمیق بکشید. در صورت امکان، هر نفس را به مدت ۲ یا ۳ ثانیه قبل از نفس کشیدن بعدی نگه دارید، این عمل اجازه می‌دهد تا داروها در مجاری هوایی شما قرار گیرند. ادامه دهید تا دارو از بین برود. احتمالا نبولایزر سر و صدا ایجاد می‌کند و در مخزن کوچک فقط کمی مایع باقی خواهد ماند.
- اگر دچار سرگیجه یا اختلال در تنفس شدید، درمان را متوقف کرده و حدود ۵ دقیقه استراحت کنید، درمان را ادامه دهید و سعی کنید آهسته‌تر نفس بکشید، اگر در طول درمان مشکل دارید، حتما به پزشک خود بگویید.
چگونه می‌توان از نبولایزر خود مراقبت کنیم؟
تمیز کردن و ضد عفونی کردن تجهیزات نبولایزر برای جلوگیری از عفونت بسیار مهم است، آن را در محلی دور از دود، گرد و غبار و پنجره‌های باز تمیز کنید.
برای تمیز کردن انواع دستگاه نبولایزر این دستورالعمل‌ها را دنبال کنید:
بعد از هر استفاده، مخزن نبولایزر را کاملاً با آب گرم بشویید، آب اضافی آن را بریزید و بگذارید در هوای آزاد خشک شود، در پایان هر بار استفاده، لیوان و ماسک یا دهان را در آب گرم با یک ماده شوینده ملایم بشویید، بگذارید در هوا خشک شود، نیازی به تمیز کردن لوله‌های کمپرسور نیست.
هر سه روز، بعد از شستن تجهیزات، آن را با محلول سرکه و آب یا محلول ضد عفونی کننده ضد عفونی کنید. برای تهیه محلول سرکه، یک فنجان سرکه سفید را با ۱ لیوان آب مخلوط کنید. تجهیزات را به مدت ۲۰ دقیقه خیس کنید و آن را به خوبی زیر یک جریان ثابت آب بشویید. آب اضافی را از بین ببرید و بگذارید روی حوله کاغذی تا خشک شود، به یاد داشته باشید قبل از اینکه آن را در یک کیسه پلاستیکی قرار دهید، مطمئن شوید کاملاً خشک است.
هنگامی که از نبولایزر خود استفاده نمی‌کنید، کمپرسور را با یک پارچه تمیز بپوشانید. در صورت لزوم آن را با یک پارچه تمیز و مرطوب پاک کنید، ضمنا کمپرسور هوا چه در هنگام استفاده و چه در زمانی که از آن استفاده نمی‌کنید را روی زمین قرار ندهید.
داروها را در جای خشک و خنک نگهداری کنید و حتما شرایط نگهداری از دارو را مد نظر قرار دهید، بعضی از آنها باید در یخچال نگهداری شوند و برخی دیگر باید از نور دور باشند و آنها را قبل از مصرف بازدید نماید، اگر رنگ و یا بلورهای تشکیل شده تغییر کرده‌اند، از آن استفاده نکنید.
نکات مربوط به انتخاب دستگاه نبولایزر مناسب
برای خرید دستگاه ریزپاش دارو لازم است دستگاه نبولایزر متناسب با شرایط بیمار و داروی مصرفی انتخاب شود، همچنین به محل مورد استفاده توجه شده و در صورتی که قصد استفاده از دستگاه نبولایزر در مسافرت، مهمانی و محیط خارج از منزل را دارید بهتر است دستگاه نبولایزر پرتابل که قابل جا بجایی است خریداری شود.
دستگاه نبولایزر در اندازه های مختلف و با طرح های متنوعی ساخته می شود، از این رو هر شخص می تواند متناسب با سلیقه شخصی خود انتخاب داشته باشد. در ضمن نبولایزر های اولتراسونیک نسبت به جت نبولایزر ها با سرعت بالاتری عمل می کنند و اگر سرعت برای فرد اولویت داشته باشد، پیشنهاد می شود نبولایزر اولتراسونیکی خریداری شود.
نوع دستگاه نبولایزر، منبع تغذیه و کاربری آن از موارد مهمی می باشد که لازم است به آن توجه شود. همچنین بررسی شرکت سازنده، وجود ضمانت و خدمات پس از فروش باید در نظر گرفته شود.
