سنگ شکنی کلیه چیست؟

سنگ شکنی روشی ا ست که طی آن ؛ امواج شوک دهنده از خارج  به بدن وارد شده و سنگ موجود در آن منطقه را مورد تهاجم قرار داده و باتعداد و شدت ضربات معین می شکند.
سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک ( (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy که مخفف آن((ESWL   می باشد, تکنیکی که در آن می توان بدون انجام عمل جراحی؛  سنگهای کلیه و حا لب و مثانه  را درمان نمود. در این روش از امواج ا لتراسوند (فراصوت) با انرژی بالا که قا بلیت عبور از با فتهای بدن را دارند ؛ جهت شکستن سنگ به قطعات کوچکتر استفاده می شودکه قا بلیت دفع همراه با جریان ادرار را دارد ؛ عموماً جهت کمک به آرامش بیمار و کاهش اضطراب و درد وی ممکن است از مسکن برای بزرگسالان و از بیهوشی برای کودکان استفا ده شود و درسنگ شکنی به این روش نیازی  به بستری بیمار در بخش نمی باشد

سنگ های کلیوی سنگ هایی کوبررسی و سخت هستند که می توانند در یکی از کلیه ها و یا هر دوی آن ها تشکیل شوند. اگر در ادرار عدم تعادل از لحاظ مقدار نمک ها و مواد معدنی وجود داشته باشد، فرد می تواند به سنگ های کلیوی مبتلا شود.

این سنگ ها اغلب به اندازه ی کافی کوبررسی هستند که بدون آسیب زدن، خود به خود از طریق ادرار به خارج از بدن رانده شوند. اما اگر قابلیت خارج شدن را نداشته باشند، پزشک ممکن است روش دفع سنگ کلیه با امواج سنگ شکن را توصیه کند.

درمان شما ممکن است کاملا به گونه ای که در این مطلب توضیح داده شده نباشد، اما پزشک انجام دهنده ی روش درمانی، قبل از عمل توضیح خواهد داد که چه مواردی در این روش درمانی رخ می دهند.

آماده شدن برای سنگ شکنی برون اندامی

پزشک شما در مورد چگونگی آماده شدن برای این روش درمانی، توضیح خواهد داد. سنگ شکنی برون اندامی معمولا به صورت سر پایی و یک روزه و بدون نیاز به هرگونه بی هوشی انجام می شود و به این معناست که، فرد در حین عمل هوشیار مانده و در همان روز می تواند به خانه برود.

پزشک ممکن است یک آرامبخش برای آرامش و یک آمپول ضد درد برای فرد تجویز کند. در روز عمل می توان مایعات صاف مانند آب نوشید اما به مدت ۴ ساعت قبل از عمل نباید چیزی خورده شود.

اگر داروهایی مانند قرص های فشار خون مصرف می کنید به مصرف آن ها ادامه دهید، مگر اینکه پزشکتان، شما را از این کار منع کند.

پزشک یا رادیوگراف در مورد اینکه چه اتفاقی قرار است قبل، حین و بعد از عمل رخ دهد، با شما صحبت خواهد کرد و از هرگونه دردی که ممکن است تحمل کنید، شما را با خبر می سازد. این فرصتی است برای شما جهت دانستن دقیق آن چیزی که قرار است رخ دهد.

جایگزین های سنگ شکنی برون اندامی

ممکن است قادر باشید تا از روش های جایگزین این روش، استفاده کنید. این کار بستگی به اندازه، چگالی و موقعیت سنگ کلیوی شما دارد. تعدادی از گزینه هایی که می توانید داشته باشید، عبارتند از:

#از بین بردن سنگ از طریق یورتروسکوپی

اگر سنگ کلیه دارید که به میزنای شما وارد شده است، جراح شما می تواند از اشعه های لیزر برای شکستن سنگ های کلیه استفاده کند. میزنای ها لوله هایی هستند که هر کلیه را به مثانه وصل می کنند.

یک ابزار باریک و دراز به نام یورتروسکوپ به درون مثانه و از آنجا به درون میزنای برای تاباندن این اشعه های لیزر جهت شکستن سنگ ها فرستاده می شود. فرد معمولا برای این عمل به صورت عمومی بیهوش می شود. جراح ممکن است یک فنر در میزنای قرار دهد تا از هرگونه انسداد در آینده توسط این سنگ ها جلوگیری شود.

#نفرولیتوتومی از طریق پوست

 اگر سنگ کلیه بزرگ و یا در جایی نامناسب باشد، جراح جهت برداشتن آن سنگ، ابزاری را از کمر به درون کلیه وارد می کند. این روش درمانی معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می پذیرد.

درمان دارویی پزشکی

اگر سنگ کلیه کوچکتر از ۱۰ میلی متر یا یک سانتی متر باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به دفع آن از طریق ادرار تجویز کند.

در حین سنگ شکنی برون اندامی چه اتفاقاتی رخ می دهد؟

سنگ شکنی برون اندامی بین نیم تا یک ساعت طول می کشد. معمولا در هر جلسه ی درمانی، یک کلیه درمان می شود. تکنسین یا پرستاری که روش درمانی را اجرا می کند از شما می خواهد که به پشت یا رو دراز بکشید. این بستگی دارد که سنگ کلیوی در کلیه است و یا در میزنای قرار دارد.

از آنجایی که دستگاه می تواند گاهی پر سر و صدا باشد ممکن است آن ها به فرد یک هدفون برای گوش دادن به موسیقی حین انجام کار بدهند.

پرستار یا تکنسین ممکن است از امواج فراصوت، برای مشخص کردن محل دقیق سنگ های کلیوی، استفاده کند. سپس به پوست فرد، ژل اعمال خواهند کرد و از دستگاهی به نام حسگر لیتوتریپتر برای تابیدن امواج صوتی پر قدرت، به سمت هر کدام از سنگ های کلیه، استفاده می کنند.

آن ها مرحله به مرحله قدرت امواج صوتی را که می تابند، بیشتر می کنند. باید سعی شود فرد در حین انجام روش درمانی حرکت نکند، زیرا ممکن است سنگ از موقعیت در نظر گرفته شده خارج شود.

فرد ممکن است دردی در کلیه ها و یک درد گزنده در پوست کمر به خاطر امواج صوتی پر قدرت احساس کند. بسته به تعداد سنگ های کلیوی ممکن است به بیش از یک درمان، برای رهایی کامل از سنگ های کلیوی، نیاز باشد.

ESWL یکی از متداول ترین روش های درمان سنگ های کلیه و حالب است که یکی از کم عارضه ترین آنها در این زمینه است که هم در اطفال و هم در بزرگسال قابل استفاده می باشد.

مزایا ESWL 

✅ در ESWL نیاز به جراحی ندارد.

✅ غالباً نیاز به بیهوشی و بستری ندارد.

✅ کم هزینه است و عوارض کمتری دارد.

✅ در اطفال و افراد تک کلیه هم قابل استفاده می باشد.

ایب ESWL 

# انجام ESWL در خانم باردار ممنوع است.

# شانس شکستن سنگ در حالب تحتانی کمتر از 50 درصد است.

# تمام سنگ های کلیوی به راحتی قابل شکستن با دستگاه سنگ شکنی ESWL  نیستند (مانند سنگ سیستئینی).

# در بهترین شرایط میزان موفقیت سنگ شکنی حدود 85 درصد است.

# در مورد سنگ های بزرگتر از 2-5/1 سانتی متر مناسب نبوده و ممکن است به چند نوبت سنگ شکنی نیاز باشد.

# در کلیه غیرطبیعی، در سرطان کلیه وجود عفونت کلیه یا عفونت مجاری ادراری قابل استفاده نیست.

اقدامات قبل از انجام سنگ شکن ESWL  

✅ زنان در سنین باروری باید آزمایش بارداری منفی به همراه داشته باشند.

✅ آزمایش کامل و کشت ادرار یک هفته قبل را (برای اطمینان از نداشتن عفونت ادراری) همراه داشته باشید.

✅ در صورت داشتن پیس میکر (دستگاه ضربان ساز قلبی)، اجازه کتبی پزشک متخصص قلب الزامی می باشد.

✅ پزشک را از داروهای مختلفی که مصرف می کنید مطلع سازید.

✅ مصرف بروفن، ناپروکسن، آسپرین، وارفارین، دی پیریدامول، پلاویکس، آساکول تیکلوپیدین و سایر داروهای رقیق کننده خون را به مدت 7-5 روز قبل از سنگ شکنی قطع کنید. (بانظر پزشک معالج)

✅ سایر داروهای فشارخون، قلب، تیروئید و … را در ساعت مقرر با کمی آب میل کنید.

✅ به مدت حداقل 6 ساعت قبل از سنگ شکنی ESWL  می بایست ناشتا باشید (آب و غذا نخورید).

✅ در صورت داشتن بیماری ز مینه ای خاصی مثل بیماری دیابت، فشارخون، آسم و … در موقع پذیرش به پرسنل و پزشک حاضر اطلاع دهید.

✅ در صورت داشتن دندان مصنوعی، قبل از سنگ شکنی باید خارج شود.

✅ شب قبل از سنگ شکنی ESWL  پس از صرف شام سبک (2ساعت بعد) یک شیشه روغن کرچک یا 4 عدد قرص بیزاکودیل (بانظر پزشک) برای کمک به یافتن دقیق محل سنگ در حین سنگ شکنی، میل نمایید. در صورت انجام سنگ شکنی در بعد از ظهر، روغن کرچک را یک ساعت پس از صبحانه میل نمایید.

✅ بهتر است یک نفر همراه با خود داشته باشید.

✅ مدارک پزشکی (عکس و آزمایش) داروهایی که مصرف می کنید و دستور سنگ شکنی را به همراه داشته باشید.

اقدامات حین سنگ شکن ESWL  

✅ مددجو پس از پوشیدن لباس مخصوص بر روی تخت دستگاه سنگ شکن به پشت دراز می کشد.

✅ برای او راه وریدی تعبیه و سرم وصل می شود.

✅ با نظر پزشک بیهوشی و ارولوژیست مقیم واحد سنگ شکن ممکن است آنتی بیوتیک، مسکن، ضد تهوع یا شل کننده عضلانی تزریق شود.

✅ با تنظیم دستگاه و روشن کردن آن امواج صوتی از داخل بدن از ناحیه پهلو به کلیه حاوی سنگ تابانده می شود تا سنگ ها شکسته شود.

✅ مدت زمان سنگ شکن بسته به شرایط مختلف معمولاً از 30 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد.

عوارض احتمالی

سنگ شکنی با دستگاه در بیشتر موارد بی خطر است ولی موارد زیر ممکن است اتفاق بیافتد:

۱- درد و خونریزی: که گاهی نیاز به بستری شدن و تزریق خون دارد.

۲- عفونت کلیه و مجاری ادراری

۳- ایجاد انسداد در مسیر ادراری به وسیله سنگ های شکسته شده

۴- باقی ماندن قسمتی از سنگ در بدن و نیاز به انجام سایر اقدامات درمانی

۵- ایجاد زخم در معده یا روده کوچک (بسیار نادر)

۶- وقوع مشکلاتی در عملکرد کلیه، پس از انجام سنگ شکنی

در حین سنگ شکنی کلیه انتظار چه چیزی را داشته باشیم؟

سنگ شکنی کلیه معمولا به صورت سرپایی و خیلی سریع انجام می شود. بدین معنا که شما در یک روز عمل کرده و در همان روز برای رفتن به منزل مرخص می شوید.

قبل از انجام عمل باید به بیمارستان رفته و روپوش مخصوص عمل را پوشیده و بر روی میز خاصی دراز بکشند. در حین عمل لیتوتریپسی باید بر روی همین میز ثابت بمانید. سپس داروهای آرام بخش به شما داده می شود و از آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونی شدن بدن استفاده خواهد شد.

در حین لیتوتریپسی امواج پر انرژی شوک از بدن شما رد می شوند تا به سنگ های کلیه رسیده و آن ها را تکه تکه کنند. این امواج صوتی سنگ ها را به تکه های کوچک تر تبدیل کرده که به راحتی از طریق سیستم ادراری از بدن تخلیه می شوند.

پس از انجام عمل و قبل از رفتن به منزل باید به مدت دو ساعت در بیمارستان تحت نظر پزشکان و پرستاران باقی بمانید. شاید پزشک معالج بخواهد که شب پس از عمل در بیمارستان بستری بمانید. طوری برنامه ریزی کنید که پس از عمل به مدت یک تا دو روز در خانه استراحت کنید. همچنین نوشیدن مایعات فراوان به مدت چند هفته پس از لیتوتریپسی ایده بسیار خوبی است. این کار به کلیه های شما کمک می کند هرچه در آنها باقی مانده است را خارج کند.

ریسک های عمل لیتوتریپسی

همچون اکثر روش های درمانی دیگر، در عمل لیتوتریپسی نیز ریسک هایی وجود دارد که باید آن ها را قبل از انجام این عمل در نظر بگیرید و پیرامون آن ها با پزشک معالج خود صحبت کنید.

ممکن است در این عمل با مشکل خون ریزی داخلی مواجه شده و به انتقال خون نیاز پیدا کنید. ممکن است عفونتی پیدا کرده یا حتی با آسیب کلیه در هنگامی که یک تکه از سنگ جریان ادرار را مسدود می کند مواجه شوید. این عمل می تواند منجر به آسیب کلیه شما شود و ممکن است کلیه پس از لیتوتریپسی همچون سابق کارکرد کامل و مناسب نداشته باشد.

از جمله مشکلات و ریسک های جدیدی و احتمالی لیتوتریپسی می توان به فشار خون بالا یا نارسایی کلیه اشاره کرد.